عرب خمسه

فرهنگی و اجتماعی

عرب خمسه

فرهنگی و اجتماعی

شعر ایل عرب خمسه

مجید ثانوی شیری


جبَال إنتو گُلو...

الله دَعَه جِبَل اوتاد گاعه

بَعْمِن داک مکان اهلِ اطاعه

جبل ک نرگدو الله مسنه

جِبَل إنتو گولو نِحنِه مِن إنّه

گولو مِن زاعانَت و خِیل و کوچْنه

مِن هَمْداک جُنب و جوشَتو خروشنه

شاهِد کِنتو ابُهّه و سرفرازی

فه عینه مَمِنی عَل بی نیازی

شیتِن شُفتو مِن نحنه و بِکِیتو

کِتَابَتْ عاشقی نحنِه گِریتو

محبّه و مهربانینه نصیبکم

گَلبِن ناپاک مَجینّه گِریبْکُم

گولو که مِن جَهَل نحنِه ثگیل تر

تاریخکُم مَشَیِف پاک و اصیلتر

لِسَان حِلّو جِبَال جِرّو صِدَاتکم

گولو ایلِ عَرِب شیرهُم بِناتکُم

رجَجیْلنِه گولو من اعتبارهُم

گَلبْی یِرید أسی روحی نثارهُم

گولو من بیشه عشق من ماده شیرَت

گولو من سربلندَت سر بزیرَت

نحنه نِدْری گَلِبکُم کُلّه رازو

إسِم ِإیلَنِه بیکُم سرفرازو

فِه خرمنکوه، خطابونو فه خمگاه

شیتِن نحنه دِعنه گاهو بیگاه

تَعَو أسّه که مِن یاد نحنِه غادی

که کِنّه له دِنی کُلّه مُنادی

إنتو راز دار کُنو یَادکُم لَیِّلَعْ

شیتِنْ فه گَلْب غِدِه گَد وَقت مَیِلَّعْ

تمام ایلِ عَرِب عِنْتُم تشکر

مِن هَد اندیشه و عشق و تفکر

 

دانلود شماره اول مجله ما مردمان

اولین شماره مجله ما مردمان منتشر گردید.


برای دانلود ماهنامه فرهنگی اجتماعی ایل عرب خمسه بر روی لینک زیر کلیک نمایید:



دانلود ماهنامه ما مردمان


مجله ایل عرب خمسه

با سلام

دوستان عزیز با خبر شدیم مجله «ما مردمان» مجله فرهنگی اجتماعی ایل عرب خمسه شماره اول آن به زودی الکترونیکی منتشر خواهد شد. دوستانی که مایل به همکاری با این مجله هستند می توانند به آدرس زیر مراجعه نمایند.


www.mamardoman.blogfa.com


یک اصطلاح عراقی


أدوات التعجب:

«... و أکثر عبارات التعجب إنتشارا بین البغاده هی: (أیّبهْ) و (أیّباهْ) و (ییَابه) و التی تقال عند مشاهده حدث یثیر التعجب و الدهشه و هناک عبارات کثیره لهذا الغرض لا مجال لذکرها...»

(موسوعه اللغه العامیه البغدادیه، الدکتور مجید محمد القیسی، الطبعه الاولی، عمان، 2013)

 

متن فوق از کتاب فرهنگ لغت عامیانه بغداد برگرفته شده است که در مورد ادات تعجب در زبان عراقی و مخصوصا بغدادی بحث می کند. بر اساس این مطلب در میان بغدادی ها عبارت فوق الذکر بیشترین کاربرد را برای اظهار تعجب دارد. جالب اینجاست که در میان عرب های خمسه نیز این عبارت کم و بیش با تفاووت در تلفظ به منظور اظهار تعجب از چیزی به کار می رود.

مقاله دوم در مورد عرب های کتی ورامین

مقاله ای دیگر از جناب آقای سید علیرضا هاشمی با عنوان «جایگاه تاریخی-فرهنگی طایفه عرب کتی از نجد عمان تا ورامین تهران» برای دانلود دوستان در وبلاگ قرار داده شده است. این مقاله در فصلنامه فرهنگ مردم ایران وابسته به سازمان صدا و سیما به چاپ رسیده است.

لینک دانلود مقاله دوم در مورد عرب های کتی ورامین

مقاله در مورد عرب های ورامین

دوستان عزیز می توانند از طریق لینک زیر مقاله ای ارزشمند در مورد عرب های ورامین که شاخه ای از عرب های خمسه فارس هستند را دانلود نمایند.

این مقاله در دانشگاه تهران در مجله پژوهش های انسان شناسی ایران به چاپ رسیده است.


لینک دانلود مقاله عرب های ورامین

مقاله در مورد گویش عربی خمسه

دوستان عزیز مقاله ای بسیار با ارزش در مورد مقایسه گویش عربی خمسه با زبان عربی معیار برای دانلود در این صفحه قرار داده شده است. این مقاله به موضوعات مهمی چون عرب های ساکن در ایران و پیشینه آنها، پیشینه اعراب خمسه، طوایف آنان و به صورت تخصصی گویش خاص آنان می پردازد.



برای دانلود مقاله بر روی لینک زیر کلیک نمایید:


مقاله گویش عربی خمسه





ایلات خمسه

ایلات‌ِ خَمْسه‌:


اتحادی‌ از 5 ایل‌ اینالّو (یا اینانلو)، بَهارْلو، نَفَر، عرب‌ و باصری‌ (ه م‌م‌) که‌ بنابر برخى‌ مقاصد سیاسى‌، اقتصادی‌ و نظامى‌، در 1278ق‌ به‌ فرمان‌ ناصرالدین‌ شاه‌ در منطقة فارس‌ تشکیل‌ شد (نک: فسایى‌، 1/823 -824؛ ابرلینگ‌، 72؛ بیات‌، 24). خاستگاه‌ قومى‌ این‌ ایلها با یکدیگر متفاوت‌ است‌. ایلهای‌ اینانلو، بهارلو و نفر، ترک‌؛ ایل‌ عرب‌، عرب‌؛ و ایل‌ باصری‌، عمدتاً فارس‌ هستند. مردم‌، ایلات‌ خمسه‌ را کلاً عرب‌ مى‌شناختند (بک‌، که‌ احتمالاً به‌ دلیل‌ جمعیت‌ بیشتر مردم‌ ایل‌ عرب‌ در ایلات‌ خمسه‌ و نیروی‌ غالب‌ آنها بر عشایر دیگر بوده‌ است‌.

ایلات‌ خمسه‌ دومین‌ گروه‌ ایلى‌ عمدة فارس‌، پس‌ از ایل‌ قشقایى‌، در اواخر سدة 13ق‌/19م‌ و نیمة نخست‌ سدة 14ق‌/20م‌ به‌ شمار مى‌رفتند (مسعود میرزا، 129؛ سایکس‌، .(II/479 ایلهای‌ خمسه‌ در منطقه‌ای‌ در شرق‌ قلمرو ایل‌ قشقایى‌ به‌ صورت‌ پراکنده‌ مى‌زیستند. این‌ منطقه‌ بخشى‌ از نواحى‌ شمال‌ و مشرق‌ و جنوب‌ شرقى‌ استان‌ فارس‌ را در سوی‌ خاوری‌ راه‌ اصفهان‌ به‌ شیراز و شیراز به‌ جهرم‌ فرا مى‌گیرد.
تمام‌ طایفه‌های‌ ایلات‌ خمسه‌ تا سالهای‌ پایانى‌ سدة 13ق‌ کوچ‌ مى‌کردند و به‌ ییلاق‌ و قشلاق‌ مى‌رفتند. از آن‌ پس‌، به‌ تدریج‌ بخش‌ بزرگى‌ از آنها یکجانشین‌ شدند. بنابر آمار تیرماه‌ 1366ش‌، 768 ،4 خانوار از باصری‌، عرب‌، بهارلو، نفر و کُردشولى‌ (از قشقاییهایى‌ که‌ به‌ ایلات‌ خمسه‌ پیوسته‌ بودند) کوچ‌ مى‌کردند ( سرشماری‌ ...، 15). ییلاقات‌ این‌ عشایر در شهرستانهای‌ آباده‌، اقلید، جهرم‌، داراب‌، شیراز، فسا، لار و مرودشت‌، و قشلاقات‌ آنها نواحى‌ دیگری‌ در همین‌ شهرستانها و شهرستانهای‌ استهبان‌، فیروزآباد و نیریز فارس‌ بوده‌ است‌. 3/94% از خانوارهای‌ عشایر کوچنده‌ در ییلاق‌، 3/80% آنها در قشلاق‌ زیر سیاه‌ چادر، و بقیه‌ در خانه‌های‌ گلین‌ زندگى‌ مى‌کنند (همان‌، 11).
رهبری‌ هر یک‌ از ایلهای‌ خمسه‌ و طایفه‌ها و تیره‌ها و اولادها را یک‌ خان‌ یا کلانتر و یا کدخدا برعهده‌ داشت‌ که‌ امور اجتماعى‌، سیاسى‌ و اقتصادی‌ عشایر زیرنظر آنها بود. هر اردو که‌ متشکل‌ از چند سیاه‌ چادر یا خانوار از یک‌ طایفه‌ یا تیره‌ بود، در زمان‌ کوچ‌، یک‌ کدخدا یا ریش‌سفید داشت‌ که‌ نمایندگى‌ سیاسى‌ و اداری‌ اردو برعهدة او بود (بارث‌، .(26 اصطلاح‌ «خان‌» در خطاب‌ مؤدبانه‌ برای‌ همة سران‌ ایل‌ و طایفه‌ و تیره‌ به‌ کار مى‌رفت‌. با فروپاشى‌ اتحاد سیاسى‌ ایل‌، عنوان‌ کلانتر نیز به‌ تدریج‌ منسوخ‌ شد و عنوان‌ خان‌ جای‌ آن‌ را گرفت‌ (همو، .(72
عشایر کوچندة خمسه‌، اقتصادی‌ یک‌ پایه‌ و مبتنى‌ بر شیوة معیشت‌ شبانى‌ داشتند و عمدتاً از راه‌ پرورش‌ و تولید گوسفند و بز زندگى‌ مى‌گذراندند. برخى‌ از خانوارها نیز همراه‌ گله‌داری‌ به‌ زراعتى‌ محدود نیز مى‌پرداختند. گله‌، سرمایة عشایر کوچنده‌ بود و شمار کم‌ و بیش‌ دام‌ هر خانواده‌ نشانى‌ از دارایى‌ و شخصیت‌ اجتماعى‌ خانواده‌ به‌ شمار مى‌رفت‌ (همو، .(103 برخلاف‌ عشایر کوچنده‌، یکجانشینان‌ خمسه‌ - که‌ از اواخر سدة 13ق‌ ده‌نشین‌ شده‌ بودند - اقتصادشان‌ برپایة کشاورزی‌ بنیاد نهاده‌ شده‌ بود. ده‌نشینان‌ در کنار فعالیتهای‌ زراعى‌، دامداری‌ نیز مى‌کردند. شمار دام‌ خانواده‌ها زیاد نبود و هر چندین‌ خانواده‌ با هم‌ گله‌ای‌ تشکیل‌ مى‌دادند که‌ آن‌ را برای‌ چرا به‌ چوپان‌ یا خویشاوندان‌ خود مى‌سپردند.


تاریخچه‌:


طهماسب‌ میرزا مؤیدالدوله‌ والى‌ فارس‌ با کمک‌ خاندان‌ با نفوذ قوام‌الملک‌ شیرازی‌ اتحاد عشایری‌ خمسه‌ را در 1278ق‌ تشکیل‌ داد (فسایى‌، 1/823 -824؛ ابرلینگ‌، 72؛ بیات‌، 24) تا هم‌ در برابر قدرت‌ روزافزون‌ ایل‌ قشقایى‌ در منطقه‌ مقابله‌ کنند و هم‌ امنیت‌ راههای‌ بازرگانى‌ از بندرعباس‌ و بنادر خارک‌ و بوشهر به‌ شیراز را برای‌ حمل‌ کالا تأمین‌ نمایند (بارث‌، 130 .(88,

نخستین‌ رئیس‌ و ابواب‌ جمعى‌ اتحاد خمسه‌، على‌ محمدخان‌ قوام‌، و آخرین‌ سرپرست‌ آن‌ ابراهیم‌خان‌ قوام‌ بود (همانجاها). ابراهیم‌خان‌ در 1311ش‌ پس‌ از شورشهای‌ ایلى‌ در فارس‌ از ابواب‌ جمعى‌ و حکمرانى‌ مناطق‌ خمسه‌ و لار برکنار شد (برای‌ آگاهى‌ بیشتر، نک: هدایت‌، 283؛ بیات‌، 53، 69؛ شهبازی‌، 239). با برکناری‌ او حکومت‌ 73 سالة خاندان‌ قوام‌الملک‌ بر ایلات‌ خمسه‌ پایان‌ گرفت‌. از آن‌ پس‌، اتحاد خمسه‌ مفهوم‌ سیاسى‌ - نظامى‌ پیشین‌ خود را از دست‌ داد و همبستگى‌ ساختگى‌ ناپایدار میان‌ ایلهای‌ پنجگانه‌ به‌ سستى‌ گرایید و یک‌ وحدت‌ و همبستگى‌ سنتى‌ ایلى‌ - عشایری‌ جایگزین‌ آن‌ شد.


مآخذ:

ابرلینگ‌، پیر، «سیاست‌ قبیله‌ای‌ انگلیس‌ در جنوب‌ ایران‌»، ترجمة کاوة بیات‌، نامة نور، تهران‌، 1358ش‌، شم 4 و 5؛

بیات‌، کاوه‌، شورش‌ عشایری‌ فارس‌ (سالهای‌ 1307-1309ش‌)، تهران‌، 1365ش‌؛

سرشماری‌ اجتماعى‌ - اقتصادی‌ عشایر کوچنده‌ (1366ش‌)،

نتایج‌ تفصیلى‌، ایل‌ خمسه‌، مرکز آمار ایران‌، تهران‌، 1368ش‌؛

شهبازی‌، عبدالله‌، ایل‌ ناشناخته‌، تهران‌، 1366ش‌؛

فسایى‌، حسن‌، فارس‌نامة ناصری‌، به‌ کوشش‌ منصور رستگار فسایى‌، تهران‌، 1367ش‌؛

مسعود میرزا، تاریخ‌ مسعودی‌، تهران‌، 1362ش‌؛ هدایت‌، مهدیقلى‌، خاطرات‌ و خطرات‌، تهران‌، 1363ش‌؛ نیز:

, F., Nomads of South Persia, London, 1961;

Beck, L., Nomad, a Year in the Life of a Qashq D i Tribesman in Iran, London, 1991; Sykes, P., A History of Persia, London, 1930.

على‌ بلوکباشى‌
منبع : دائره المعارف بزرگ اسلامی

طرح مقدماتی کارگروه پژوهشی

به نام خدا

اندیشه ی فعالیت فرهنگی به منظور کمک به حفظ و احیای مجدد گویش عربی خمسه و نیز آشنایی نسل جوان با تاریخ و فرهنگ خویش به منظور ایجاد خودباوری در آنها از چند سال پیش و با آشنایی چند تن از دانشجویان عرب شهرهای فسا جهرم و داراب با یکدیگر آغاز شده بود و این اندیشه همواره در طول این چند سال از دغدغه های اصلی آنان بوده است. تبادل نظر این دوستان در زمینه دغدغه های خود ادامه یافت تا اینکه این جمع کوچک و پراکنده به گروهی منسجم و هم عقیده تبدیل شد که در دنبال کردن اهداف خود بسیار مصمم می باشند. ما دانشجویان عرب ایل خمسه گرد یکدیگر آمده ایم تا با تبادل نظر و انجام فعالیت های فرهنگی به مردم خویش که در مقابل آنان احساس مسئولیت می کنیم خدمت هرچند ناچیزی کرده باشیم و در این راه دست تمامی دوستانی را که مایل به همکاری و هرنوع کمکی به این گروه می باشند به گرمی می فشاریم. پیش از آغاز هر گونه فعالیتی بر آن شده ایم تا با درخواست کمک از تمامی افراد علاقمند و دریافت پیشنهاد ها و ایده های آنان یک طرح جامع برای فعالیت های آتی خویش تهیه نماییم. لذا از تمامی دوستانی که طرح و یا ایده ای در زمینه مسایلی که در ذیل به آنان اشاره می شود دارند خواهشمندیم از طریق این وبلاگ و یا آدرس ایمیلی که داده می شود با دادن ایده ها و پیشنهاد های خویش در این طرح شرکت نموده و دوستان خود را یاری نمایند.  

اهداف تدوین شده برای جهت دهی فعالیت ها :  

پیش از هر اقدامی دوستان اهداف خود را از انجام فعالیت های مورد نظر به صورت نظام مند و اجمالی گردآوری کرده اند که به شرح ذیل می باشد  

1- احیای فرهنگ اصیل و غنی مردم عشایر ( عرب خمسه)  

2- آشنایی هرچه بیشتر افراد و نسل جدید با فرهنگ زبان و تاریخ خویش  

3- ایجاد خود باوری و برانگیختن حس اعتماد به نفس در آنها بخصوص در میان قشر جوان وتحصیل کرده  

4- ایجاد فضایی دوستانه برای همکاری و همفکری و مشارکت در میان سطوح مختلف جامعه بخصوص جوانان  

5- دستیابی به جایگاهی شایسته در عرصه های مختلف فرهنگی علمی سیاسی و اجتماعی  

به منظور آگاهی و آشنایی دوستان با فعالیت هایی که می خواهیم انجام دهیم و نیز در جهت دستیابی به اهداف ذکر شده سعی می کنیم بصورت خلاصه چند مورد از برنامه هایی را که توسط دوستان دانشجو پیشنهاد و در این گروه تصویب شده است را برای دوستان علاقمند به همکاری در این زمینه ها شرح دهیم. برنامه های پیشنهادی به شرح ذیل می باشند.    

برنامه های پیشنهادی گروه  

1- راه اندازی یک وب سایت به منظور ایجاد کانونی مرکزی برای ارتباط با تمامی دوستانی که می خواهند در این فعالیت ها با ما همکاری داشته باشند. بدلیل محدودیت های بسیار زیاد فضای این وبلاگ برای دنبال کردن برنامه ها به یک وب سایت نیاز ضروری داریم. چون در آغاز مخاطبان اصلی ما دانشجویان و قشر تحصیل کرده هستند ونیز راه اندازی وب سایت در مقایسه با سایر اقدامات ارتباطی برای شروع کار بسیار آسانتر و مفید تر می باشد لذا این ضروری ترین اقدام است. بنابراین از تمامی دوستانی که با طریقه راه اندازی و اداره وب سایت آشنایی دارند خواهشمندیم ما را یاری نمایند.   

2- برنامه دیگر راه اندازی یک نشریه برای انجام فعالیت هایمان می باشد. نشریه از سویی مخاطبانش بسیار عام تر از وب سایت است و در بین مردم نفوذ بیشتری دارد و از جهت دیگر بدلیل محدودیتهای انتشار نمی تواند تمامی جمعیت عرب استان فارس را پوشش دهد. بنابراین برنامه بر آن است که در ابتدا در دو شهر فسا و جهرم و در صورت امکان و همکاری دوستان در شهرستان داراب نیز این فعالیت آغاز شود.  

3- اقدام دیگر که در آغاز بسیار ضرو ری به نظر می رسد جمع آوری تمامی آثار منابع و کتاب هایی است که در زمینه تاریخ فرهنگ زبان و به صورت کلی در مورت ایلات خمسه و عرب های خمسه نوشته شده است. در واقع هدف از این کار یک منبع شناسی علمی است که برای شروع هریک از کارهای دیگر ضروری می باشد. 

 

4- همانطور که در ابتد ا نیز ذکر شد کسانی که در این طرح همکاری داشته اند بر حفظ و احیای گویش عربی که از نظر آنها در حال از بین رفتن است تاکید بسیاری داشته اند. لذا در این زمینه که مهمترین بخش فعالیت ماست سه برنامه جداگانه ارائه شده است.  

4-1 ابتدا جمع آوری و تهیه یک فرهنگ لغت و یا چیزی شبیه دایره المعارف عربی محلی که در آن تمام لغات و واژگان عربی که توسط عرب ها در تمامی شهرها و روستاهای استان فارس مورد استفاده قرار می گیرد و یا در گذشته قرار می گرفته و اکنون تا حدی فراموش شده جمع آوری شود. بیان این مسئله ضروری است که این فرهنگ لغت قرار است در ابتدا در وب سایت نصب شود و در صورت فراهم شدن شرایط ( مذاکراتی با تعدادی از مسئولین و افراد دست اندرکار در این زمینه شده) امکان چاپ و انتشار آن بصورت کتاب نیز وجود خواهد داشت.  

4-2 اقدام دیگر جمع آوری اشعار سروده شده به زبان عربی محلی و نیز تشویق و دعوت افراد به سرودن شعر به زبان عربی می باشد. همیشه شعر از جمله راههای حفظ یک زبان بوده است و از این طریق می توان مردم و بخصوص نسل جدید را با زبان مادری خود آشنا و به آن علاقمند ساخت. دوستان می توانند اشعار را از طریق ایمیل برای ما بفرستند. این اشعار در آینده در وب سایت نصب شده و نیز اشعار برگذیده در نشریه به چاپ می رسد.  

4-3 فعالیت دیگر در تقویت و احیای گویش عربی می تواند جمع آوری ضرب المثل ها و حکایات عربی باشد که نمونه آن در گذشته توسط آقای نجفی در قالب هزار ضرب المثل عربی انجام شده است. حتی می توان بسیار از این سطح فراتر رفته و از افرادی که ذوق و توانایی لازم را دارند خواست تا به ترجمه و برگرداندن اشعار ضرب المثل ها و داستان ها از فارسی به عربی محلی بپردازند و از این طریق به رشد و ترویج و احیای این زبان کمک کرد.

دعوت به همکاری

از تمامی دوستانی که مایل به همکاری در این زمینه می باشند خواهشمندیم با تماس با مدیریت وبلاگ و ثبت ایمیل خود در جریان برنامه های آتی  این گروه قرار گیرند.